چکیده
تحقیق حاضر به بررسی بازده کوتاه مدت و بلندمدت سهام عرضه شده در عرضه های اولیه در بورس اوراق بهادار تهران و شناسایی عوامل موثر بر آن در قلمرو زمانی سالهای 1385- 1390 پرداخته است. بدین منظور شرکت های نمونه با استفاده از روش نمونه‌گیری سرشماری از میان شرکت های واگذارشده دولتی مشمول اصل 44 قانون اساسی و شرکت های غیر دولتی انتخاب شده‌اند. برای تحلیل آماری هم از روش داده های تابلویی استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می‌دهد اگرچه عرضه های اولیه درایران مطابق با یافته مطالعات انجام شده در سایر کشورها، درکوتاه مدت برای خریداران بازده غیرعادی مثبت ایجاد کرده است، اما مقدار آن در مقایسه با بازده غیر عادی ایجاد شده در بورس‌های درحال توسعه و حتی بورس‌های توسعه یافته جز کمترین‌ها است. متوسط بازده کوتاه‌مدت شرکت‌های واگذار شده دولتی در این دوره 19.5 درصد(تعدیل شده با بازده بازار) و برای شرکت های خصوصی فقط 8 درصد بوده است. همچنین بازده بلندمدت عرضه‌های اولیه شرکت های دولتی و غیر دولتی در مقایسه با شاخص بازار، به ترتیب 38/4- درصد و 58/1- درصد بوده است که با نتیجه مطالعات تجربی در کشورهای دیگر مطابقت دارد. از میان متغیرهای مورد بررسی در شرکت های واگذارشده دولتی، اندازه شرکت و در شرکت های خصوصی، متغیرهای اندازه و عمرشرکت، نسبتP/E و ارزش ریالی معامله مهمترین متغیرهای تاثیرگذار بر بازده کوتاه مدت بودند. علاوه بر این، اندازه شرکت، ارزش ریالی معامله و نسبت P/E به عنوان مهمترین متغیرهای اثرگذار بربازده بلندمت شرکت‌های دولتی و نسبت P/E به عنوان تنها متغییر موثر در بازده شرکت‌های غیر دولتی در دوره مورد بررسی شناسایی شده‌اند. یافته های تحقیق همچنین پیشبینی نظریه های مبتنی برعدم تقارن اطلاعات را در بازار سرمایه ایران مورد تایید قرار می دهد.
واژه های کلیدی: عرضه اولیه، بازده کوتاه مدت و بلندمدت غیرعادی، نظریه عدم تقارن اطلاعات، شرکت های واگذارشده دولتی و خصوصی
طبقه بندی موضوعی: G32
مقدمه
نقش و اهمیت عرضه های عمومی اولیه[1] در بازارهای مالی در طول زمان تغییر کرده است و امروزه این فرآیند، نقشی تعیین کننده در تخصیص سرمایه جدید در بازار سرمایه ایفا می‌کند. (یو و همکاران، 2010). در ایران نیز رشد و توسعه بازار سرمایه و الزامات تعیین‌شده توسط قانون اصل44 برای واگذاری سهام شرکت های دولتی از طریق بورس، توجه به این مهم و انجام اصلاحات لازم در حیطه این بازار را به موضوعی ضروری تبدیل کرده است.
امروزه شرکت هایی که به وسیله دولت ها کنترل می شوند و مالکیت دولتی دارند، اغلب به عنوان موضوعی سیاسی در نظر گرفته می شوند و بنابراین برای سرمایه گذاران به عنوان رویدادی مطلوب برای سرمایه گذاری در نظر گرفته نمی شوند (ماریستی و سابرامانیام[2]،2010). بیاس و پروتی[3] (2002) استدلال کردند که دولت ها ممکن است تعمدا سهام عرضه های اولیه خود را از طریق ببرنامه های خصوصی سازی کمتر از ارزش ذاتی قیمت گذاری کنند تا محبوبیت بیشتری از طریق کسب کنند. در یک بررسی دقیقتر، دونتر و مالاتستا[4] (2005) به این نتیجه رسیدند که قیمت گذاری کمتر از واقع[5] در خصوصی سازی دولتی، بیشتر مشهود است. در ادبیات مالی، شکل گیری بازده های سهام عرضه های اولیه به قیمت گذاری کمتر از واقع این سهام نسبت داده می شود. پدیده قیمت گذاری کمتر از واقع سهام عرضه های اولیه پدیدهای جهانشمول بوده و در بورس اوراق بهادار اکثر کشورها مستند شده است (لاگران و ریتر[6]،1994). برخلاف ماهیت جهان شمول پدیده قیمت گذاری کمتر از واقع وبه تبع آن بازده کوتاه مدت مثبت، پدیده عملکرد منفی بلندمدت سهام عرضه های اولیه در همه بازارهای سرمایه تایید نشده وشواهد ضدونقیضی گزارش شده است (آگاتی و همکاران[7]، 2012).
به دلیل اهمیت این موضوع و شرایط حال حاضر اقتصاد کشور که روند واگذاری شرکت های دولتی مشمول اصل 44 به بورس اوراق بهادار سرعت دو چندانی یافته است و دولت در ماه های آینده با حجم وسیعی از برنامه های خصوصی سازی شرکت های دولتی مواجه است، محققین درصددند که آیا شرکت های واگذار شده مشمول اصل 44 در کوتاه مدت همانند سایر شرکته ای خصوصی در بورس اوراق بهادار تهران بازده بیشتر از بازده پرتفوی بازار ایجاد می کنند و در صورت مثبت بودن، آیا عوامل تاثیرگذار بر بازدهی کوتاه مدت شرکت های واگذار شده مشمول اصل 44 با سایر شرکت های خصوصی متفاوت است؟ سوال بعدی این تحقیق آن است که آیا شرکت های واگذار شده مشمول اصل 44 در بلندمدت همانند شرکت های خصوصی در بورس اوراق بهادار تهران بازده کمتر از بازده پرتفوی بازار ایجاد می کنند و در این صورت آیا عوامل تاثیرگذار بر بازدهی بلندمدت شرکت های واگذار شده مشمول اصل 44 با سایر شرکت های خصوصی متفاوت است؟
[1]. Initial Public Offering
[2] . Marisetty and Subrahmanyam
[3]. Biais and Perotti
[4]. Dewenter and Malatesta
[5]. Underpricing
[6] . Lougran and Ritter
[7] . Agati et al
[1] . دانشجوی مدیریت بازرگانی دانشگاه سیستان و بلوچستان (saberkhodaparasti@yahoo.com)
[2] . استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان (zamanian@eco.usb.ac.ir)
[3] . مدیر عامل شرکت تامین سرمایه امین ( sanginian@gmail.com)